Poreklo prezimena, selo Orašac (Leskovac)

Poreklo stanovništva sela Orašac, Grad Leskovac – Jablanički okrug. Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Orašac se nalazi na prisojnoj strani usekline koju je Orašačka Reka izdubila u jednoj od nižih jezerskih površi, na oko 15 kilometara istočno od Leskovca. Ta useklina je sve dublja što se ide više na istok a sve plića što se prilazi Južnoj Moravi, jer se na istoku zemljište terasasto diže a na azapadu opada i najzad pretvara u aluvijalnu ravan Južne Morave.

Tip sela.

Selo je, blagodareći svom geografskom  položaju, zgusnuto i na jednoj gomili. Po kućama koje su od rečnog korita na dnu usekline podignute pa naviše uz kosu padinu rečne doline, Orašac u izvesnom podseća na Babičko. Posmatran iz rečnog korita, kao da su mu kuće nazidane jedna iznad druge, sa malim strmim dvorištima. Glavni seoski sokak provlači se sredinom sela pravca istok – zapad, a iz ovog sokaka vode drugi, malo iskošeni radi lakšeg savlađivanja strmine.

Ime sela.

I ime Orašca je postalo po orasima koji su urassli i skutnutoj dolini Orašačke Reke, zaklonjeni od severnih vetrova.

Vode.

Kroz Orašac teče rečica koja nosi ime po nazivu sela, Orašačka reka. Njene su komponente Drnska Reka i Bučje. One se sastaju iznad sela i teku dalje kao Orašačka Reka.

Od kladenaca je poznat onaj koji nosi ime Čajkina Dolina. U selu ima bunara, čija je dubina od 12 do 18 metara. Postoje dva vodovoda; sa izvorišta u ataru Piskupova odvelo je vodu u svoje domove 17 domaćinstava sa leve  strane reke a 35 domaćinstava i osnovna škola sa desne strane. Pomoću hidrofora 10-12 domaćinstava vodu je uvelo usvoje domove iz svojih bunara.

Zemlje i šume.

Atar sela Orašca obuhvata prostor od 877 hektara. Od ove površine na njive i bašte pada 434, na voćnjake 12, vinograde 28, livade 49, pašnjake 40, šumu 256 i neplodno je 58 hektara.

Zemlja nosi ove nazive: Čuka, Rudinje, Vlaške Ornice, Orničje, Selište, Dubrava, Padina, Čardak,  Duboki Dol, Donja Kamenica, Gornja Kamenica, Goljak, Širine, Kotlajče, Lusarije, Livađe, Krncelj, Sasi ili Sasko, Rudinje, Turske Livade, Tepsiče, Krčmarska Dolina i Lusarije.

Postanak i prošlost sela.

Dolina orašačke reke je bogata praistorijskim nalazištima. Na ovim prostorima od najstarijih vremena se odvijao život. Tragovi kulture antičke Makedonije nađeni su na lokalitetu Lusarije. Neistraženi lokalitet Selište na kome su nalaženi zidovi grada potvrđuje da je ovde nekada bilo rimsko naselje, prema legendi, od 2000 domova uključujući i staro rimsko groblje. Postoji neistraženo staro naselje na lokalitetu Dulan gde su se nalazili odlomci keramičkog posuđa, pečene cigle duguljastog oblika, jedna metalni šiljak, stari novac iz vremena cara Konstantina.

U turskom sumarnom popisu naselja u nahiji Dubočica sa početka XVI veka nema pomena sela Čučuljeva iz legende. Svakako da je postojalo bilo bi popisano. U Turskom izvoru zabeleženo je timarsko selo Orasnica. Ne zna se da je to današnji Orašac.

Pred kraj turske vladavine Orašac je bio počitlučen. Ne zna se ime poslednjeg gospodara ali se zna da je bio aga te da je imao svoju vodenicu na Orašačkoj Reci.

Orašac je posle oslobođenja plaćao agrarni dug, nekima i prinudnim putem.

Poreklo stanovništva.

Orašac je oslobođenje od Turaka zatekao sa 19 domova i 118 stanovnika. Prema popisu od 1953. godine Orašac je imao 130 domova sa 812 stanovnika a 1971. godine broj domova je bio 169 sa 743 stanovnika.

U Orašcu žive ovi rodovi:

Nepoznatog porekla:

–Balinci, Kačarci, Marjanovci, Kostinci, Đorđišinci, Džumarajci, Kockinci, Đorini – srodni Kockincima, Stevanovci, Baba-Jeleninci i Baba-Mitinci.

–Novoselci su iz vlasotinačkog Novog Sela.

–Savić Cvetan je iz Lipovice.

–Grozdanovci su iz Stupnice.

–Pusinci su iz Niškog Gara, po kazivanju Nikodija Ranđelovića iz ovog roda. Nikodije tvrdi da su on i prvi naseljenici Orašca i da im je kuća bila pored nekadašnje crkve u ovom selu.

–Đikinci su iz Semča.

–Sorovci su iz Dragovlja.

Zanimanje stanovništva.

Zemljoradnja je osnovno zanimanje stanovnika ovog sela. Na grbini jezerske površi i na blago nagnutim padinama Orašačke Reke imaju njive na kojima uzgajaju kukuruz i pšenicu. Kvalitet zemlje nije dovoljan za ozbiljnije prinose. Na zemlji gde je ilovača uzgajaju vinograde.

Povrće sade u malim baštama za svoje potrebe, osim crnog i belog luka. Bave se sadnjom duvana u većim količinama. Voće gaje samo po dvorištima, najviše šljive i kruške. Imaju i jabuke. Od voća uglavnom peku rakiju, vrlo malo ga iznose na pijacu. Stočarstvo je stajsko. Od stoke gaje ovce, kojih u selu ima oko 100 brava – ali samo četiri domaćinstva. Od krupne stoke čuvaju krave. Imaju ih po dve u proseku ali neki čuvaju i po šest muzara. Višak mleka daju na otkup. Mnogi prave sir i prodaju na leskovačkoj pijaci ili stalnim mušterijama. Imaju oko 70 radnika u fabrikama u Leskovcu. Rade u dve smene.

Omladina se školuje i osposobljava za razna zanimanja. Ima ih i fakultetski obrazovanih. Neki su u vojsci a ima radnika i u inostransvu, Nemačkoj, Francuskoj i još nekim zapadno-evropskim državama.

Imaju seosku biblioteku, poštu, ambulantu, mesnu kancelariju i stalnu autobusku vezu sa Leskovcem.

IZVOR: Prema knjizi Jovana V. Jovanovića „Leskovačko Polje i Babička Gora“ nastaloj na osnovu prikupljenih podataka 1977. godine. Priredio saradnik Porekla Milodan.