Poreklo prezimena, selo Baljkovac (Pivara-Kragujevac)

Poreklo stanovništva sela Baljkovac, Gradska opština Pivara, Grad Kragujevac – Šumadijski okrug. Prema knjigama Todora Radivojevića „Naselja u Lepenici“ i „Lepenica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.

Položaj sela.

Baljkovac je južno od Kragujevca, na levoj strani rečice Ždraljice, koja utiče u Lepenicu. Najveći deo sela je na grebenu i na istočnoj strani kose koja deli vodu Ždraljici i Erdečici. Na severnoj strani kuće baljkovačke Gornje Male skoro su se sastavile sa kućama ševačkih Milićana.
Baljkovačka Gornja Mala prostire se sa obe strane Baljkovačkog, a Srednja (pod Kukovim Livadama) je na obema obalama Vardekinskog Potoka. Između njih su seoska imanja, odstojanje iznosi 10 minuta hoda. Istočno od ovih mahala su Rečani (Donja Mala) u podnožju brda Redžovci. Izmeđi ove i Srednje Male teče potočić Vardekički Potok, a međusobno odstojanje iznosi oko 20 minuta pešačenja.

Vode.

Osim pomenutih rečica i potoka kroz seoski atar teče i potok Medna, koji nastaje izvorom Bakarnjačom pod Guvništima. On deli badnjevačku Donju Malu od donjosabašačkog kraja Džepara. Vodu sa ovog izvora i potoka meštani ne upotrebljavaju za piće; čak ni stoka neće da je pije, jer zaudara na bakar, po čemu su izvor i potok dobili svoje ime. Baljkovački i Vardekički Potok plave prilikom velikog vodostaja oniža seoska polja a Ždraljica dohvata i kuće Donjeg Kraja, što biva vrlo retko.
Baljkovac je bogat živom vodom. Svaka mahala ima po jedan jak – glavni i nekoliko slabijih izvora: U Gornjoj Mali je – Baljkovac; u Srednjoj je Sadašinski Bunar a u Donjoj Mali su: Tovrljanski, Čauševački i Jakovljev Izvor, zatim česma na Redžovcu. U Baljkovačkom Potoku je, ispod Donje Male, Lazovski Izvor. Kako su ovi izvori podaleko od kuća meštani su u novije vreme počeli kopati đermove, kojih ima oko 15.

Zemlje i šume.

Zemlje za oranje i livade su nešto u samom selu, između mahala, a većinom su van sela udaljene 45 minuta hoda. Šume sa utrinom su na Borovom Toru, Gornjem Brdu, Kršu i pod Guvništima.

Tip sela.

Baljkovac je selo razbijenog tipa i deli se na tri pomenute mahale. Deo sela na grebenu kose je drumskog karaktera i izgleda kao da je ušoren.

Ime selu.

O postanku imena ovog sela postoje u narodu dve priče. Jedni vele, da je selo dobilo ime od izvora Baljkovca sa koga su nosili vodu knezu Milošu u Kragujevac, jer je bolja od teveričke i trmbaske. Drugi, pak, pričaju da se seoski spahija, koji je živeo u Kragujevcu, zvao Baljko i po njemu njeov spahiluk Baljkovo imanje. Naziv spahiluka uzeli su osnivači za ime sela i izmenili u Baljkovac.

Starine u selu.

Postoji predanje da je u okolini Baljkovca ranije postojalo neko hrišćansko naselje, po svoj prilici mađarsko, ali je nestalo sredinom 18. veka. Narod priča da su u Selištu živeli neki Madžari, koji su sa brda Stražare motrili na okolne puteve a ukopavali su se u Madžarskom Groblju u Debelom Lugu. Na oba mesta nalažen je, prilikom kopanja i oranja, novac mađarsko kralja Leopolda.

Postanak sela i poreklo stanovništva.

Baljkovac su osnovala dva roda, Bankovići i Bojanići, za vreme Druge seobe. On je najpre bio zbeg na mestu gde je danas Staro Selo. Mahale su postale tek 1836. godine, kada je u Šumadiji vršeno ušoravanje sela po naredbi kneza Miloša. I pored starog porekla ipak se selo prvi put pominje u Ridlovoj karti 1810. godine, na kojoj je zapisan kao Baikuvacz. Osim toga ubeležen je još u dve karte, u Rusku 1831. godine kao Balkovac i u Milenkovićevu od 1850. godine kao Baljkovac.
Selo je raslo rađanjem i deobom zadruga. Za vreme Kočine Krajine dobilo je tri roda, u doba Prvog ustanka još 3 roda a posle 1815. godine nije ovamo došao nijedan doseljenik. Samo je jedan rod od 6 domova došao ovamo u pitominu a svi ostali rodovi a svi ostali su dobegli u zbegove.

Poreklo porodica.
Redni broj–prezime (ogranci)-odakle su doseljeni-Krsna slava
Doseljeni u periodu od 1737 do 1767. godine:

-86, Bankovići (Đerasimovići), Belopavlovići u Crnoj Gori, Simeundan.
-91, Bojanići (Bojanići, Vukomanovići, Jakovljevići, Pavlovići, Antonijevići, Arsenijevići, Jankovići, Ljubisavljevići, Mijailovići, Radenkovići, Blagojevići, Vukosavljevići, Gavrilovići, Gmitrovići, Đurđevići i Maksimovići), Drobnjaci u Crnoj Gori, Đurđevdan.
-143, Kurudinovići (Vukovići, Mirkovići i Čajovići), Rovine u Crnoj Gori, Lučindan.
Doseljeni u periodu od 1788. do 1803. godine:
-275, Vučićevići (Živadinovići, Vučićevići i Nikolići), Župa, Aranđelovdan.
-349, Kovandžići (Jakovljevići, Nedeljkovići i Stevanovići), Peć, Sv. Petka.
Doseljeni u periodu od 1804. do 1814. godine:
-781, Kundakovići (Vulovići i Ivanovići), Novi Pazar, Tomindan.
-1027, Sremci (Lazarevići i Pavlovići), Srem, Nikoljdan.
-1094, Čauševići (Stevanovići i Krstići-Stojanovići), Jelašnica kod Niša, Nikoljdan.

Ostali podaci o selu.

-U selu je 1903 godine bilo 8 rodova sa 89 kuća i 538 stanovnika; 1910. godine broj kuća se iznosio 95 a broj stanovnika 691 – da bi 1921. godine Baljkovac imao 585 duša.
Baljkovac ima dva groblja. Jedno je blizu Madžarskog – tu se kopaju Gornja i Srednja Mala. Pored njih se ukopavaju sve tri beloševačke mahale, koje su na levoj strani Ždraljice. Drugo je preko Ždraljice, na desnoj strani, u kojoj se pored baljkovačkih Rečana sahranjuju trmbaski Ždraljičani u beloševački Bugarmalci.
Litija se nosi na Drugi dan Svete Trojice. Zavetine nemaju.

IZVOR: Prema knjigama Todora Radivojevića „Naselja u Lepenici“ i „Lepenica“. Priredio saradnik Porekla Milodan.