Poreklo stanovništva sela Stanina Reka (po knjizi Stanijina Reka), grad Valjevo. Prema knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Kolubara i Podgorina“, prvo izdanje 1907. godine, najnovije izdanje 2011. godine – edicija „Koreni“ – JP Službeni glasnik i SANU. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Položaj sela.
Stanina Reka je na obema obalama istoimene rečice. Seoske su kuće uz potoke i po stranama pojedinih seoskih brda. Zemljište je brdovito, brda su visoka i nastavak su medvedničkih i rožanjskih kosa. Strane su brda vrlo usprte, ali ne i kamenite, gole, retko pošumljene. Znatnija uzvišenja su: Vilininac, kosa istočnog pravca, koja odvaja selo od Suvodanja i služi kao razvođe: Drenijaćkoj i Staninoj Reci, Ključana više Burmaza, Cerovac i Glavica više Rakovića, Višanj gde je seosko groblje, Iva i Kopilović do Carine.
Izvora u selu ima dosta. Izvori su duž reke i oko kuća. Bunara nema niti ga kopaju. Glavniji su izvori: Rakovića Vodica, Studenac, Ive, Vukovića Česma i dr. Stanina Reka izvire na dva mesta na Ivi i teče kroz sredinu sela, primajući sa obe strane mnoge izvorčiće, dokle naposletku se ne sastane pod Vilincem sa Suvodanjskom Rekom i gradi Obnicu, koja se od stava počinje tim imenom zvati.
Zemlje i šume.
Stanorečke su zemlje oko reke, potoka i svuda oko kuća. Brdske su zemlje peskovite, suve, hladne, plitkog dna i slabo rađaju. Zemlje po dolovima i vrtačama ogoljenog Vilinca i njegovoj padini, okrenutoj selu, rodnije su i osobito rađaju strmnim usevima. Luke su dobre i livade i pašnjaci, počem se redovno navodnjavaju, to se mogu i po dvaput kositi preko godine. Po lukama osobito dobro uspeva kukuruz.
Šume u selu ima dosta. Šuma je u nepristupačnim delovima sela po uvalama između brda, njihovim liticama i onim mestima, gde je izašao na površinu go kamen. Po ovim šumama ima osobito dobrih ispusta i s toga seljaci i drže u zajednici ovakve komade zemlje. Seoska je zajednica šuma i lepi ispusti na Ivi i Kopiloviću a porodične su opet zajednice po selu oko kuća.
Tip sela.
Stanina Reka je selo razbjenog tipa. Seoske su kuće izdvojene u manje ili veće male, koje se nazivaju po pojedinim porodicama. To su porodične grupe poređane sa obe strane reke i ređaju se od njenih stava pa sve do pod Ivu i neprimetno se spajaju.
U Staninoj Reci, pošavši od izvora Reke, pa na istok su ove porodice: Burmazi, Teodorovići, Vukovići, Miloševići, Vlajkovići, Teodosići, Sakići, Živanići, Rakovići, Todorići, Obradovići, Stojkovići, Jevtići, Rankovići, Pantelići, Isailovići, Vasiljevići (ili Živanovići) i Anđelići.
U selu je najbolje razvijen zadružni život. Zadruge sa preko 30 čeljadi u kući su: Vukoviće – dve kuće, i Vlajkovića; a sa po 25 čeljadi su: Burmaska, Vukovića, i Vasiljevića; sa 20 čeljadi su: Rakovića, Vukovića i Vasiljevića.
Podaci o selu.
Prema spisku valjevske eparhije od 1735. godine Stanina Reka, uvedena na dva mesta u istom spisku, po prvom zapisu imala je 8 domova, a po drugom 11 domova*.
*I seljaci ovog sela i okoline izgovaraju ime selu Stanina Reka. Samo zato što starije žene iz sela i susednog Suvodanja izgovaraju Stanijna Reka, Stanijin Kamen i uzeli smo ovo starije ime, piše Ljuba Pavlović. Stanina Reka prema haračkim tefterima iz 1818. godine imala je 22 doma sa 29 por. i 75 haračkih ličnosti.
Prema popisu:
-1866. godine – 47 domova i 475 stanovnika.
-1874. godine – 64 dom i 552 stanovnika.
-1884. godine – 61 dom i 668 stanovnika.
-1890. godine – 66 domova i 729 stanovnika.
-1895. godine – 68 domova i 832 stanovnika.
-1900. godine – 84 doma i 867 stanovnika.
Godišnji priraštaj stanovništva od 1866. godine je 11,53 a procentni 1,82%.
Ime selu.
Ime Stanina (Stanijina) Reka došlo je od istoimene Reke, koja protiče kroz selo. Reci je dato ime po nekakvoj baba-Stani ili Staniji iz porodice, koja je sasvim zamrla i nema je danas u selu. Priča se da je babi bila zamrla cela kuća, a poslednji joj umro sin jedinac, pa kad je htela da mu podigne spomenik (beleg) na grobu, tada naiđe na nekakvu ploču u selu, natovari je na kola, kola se polome i volovi se otisnu u jednu jarugu i stradaju, a ona je nekoliko puta posle toga za života pokušavala da taj beleg pokrene i otera, pa nije mogla. Kamen je bio veliki i težak i danas stoji na istom mestu, na kome ga je baba ostavila i zove se Stanijin i Stanin Kamen, a nalazi se skoro u sredini sela. Po ovoj babi Staniji i selo i Reka nazvani su Stanina Reka.
Stanina Reka je staro naselje. Ime ovog sela nalazimo zapisano u spisku valjevskih sela iz 1737. godine pod istim imenom.
Poreklo stanovništva i osnivanje sela.
Staro selo bilo je skoro pri vrhu Stanine Reke, blizu visa Višnja, na kome je i staro i sadašnje groblje. Novije su porodice su iznad ovog mesta, većinom su se razmestile duž pritoka reke i njihovim čelenkama i dolinama, gde nikad nisu izlazila na pleća pojedinih brda
-Vlajkovići: Za najstariju porodicu sela smatraju se Vlajkovići, za koje se ne zna da su se i odakle doselili. Za Vlajkoviće se drži da su uvek oko Višnja, gde su gotovo i danas, njih je pod ovim jednim prezimenom 11 kuća i slave Jovanjdan.
-Klobučani (čiji su potomci Vasiljevići-Živanovići, Anđelići, Pantelići, Jevtići i Rankovići): Najranije doseljena porodica ovog sela je Klobučanska. Klobučanima se zovu sve porodice, čiji su se preci doselili od grada Klobuka u Hercegovini. mesto na kome su se naselili naziva se Klobučine*. Klobučani su doseljeni pred kraj 17. stoleća, nagnati nepravdom klobučkih Turaka. Rodonačelnik ove porodice bio je beratski knez, te se i danas jedan deo ove porodice, naseljen u Bobovi, zove Kneževići. Kobučani su u Staninoj Reci naseljeni oko Vlajkovića i iznad njih, ima ih 32 kuće i slave Đurđic.
*U spisku hajdučkih sela u doba austrougarske okupacije od 1737. godine pominju se Klobučine kao selo sa 12 hajdučkih domova i 4 časa daleko od Valjeva.
-Sakići: U stare naseljene porodice ovog sela računaju se i Sakići, doseljeni iz Konjica u Hercegovini, kojih je mnogo raseljeno još u samom početku 18. stoleća, jer ih ima gotovo po svim selima duž Save. Rodonačelnik ove porodice je hajduk, pa je došao sa porodicom u ovo selo, njih je 7 kuća i slave Nikoljdan.
-Teodosići*: U početku 18. stoleća doseljeni su Teodosići iz Osata u Bosni, njih je u selu 9 kuća i slave Aranđelovdan.
*Iz ove porodice je Milinko Teodosić, prvo kabadahija Kneza Miloša, potom jedan od glavnih tvoraca Katanske Bune 1844. godine i docnije načelnik Okruga valjevskog.
-Vukovići, Teodorovići i Obradovići: U početku 18. stoleća doselili su se iz Kremana u Starom Vlahu i današnji Vukovići kojima su rod Teodorovići i Obradovići, ima ih 16 kuća i slave Jovanjdan.
-Burmazi: Rodonačelnik današnjih Burmaza doselio se kao hajduk malo posle Vukovića i pored njih se naselio. Burmaz je poreklom iz Stare Srbije, pa je dugo hajdukovao po Romaniji, gde je i porodicu ranije preveo u Glasinac, odakle se doselio u ovo selo, njih je dve kuće i slave Alimpijevdan.
-Rakovići su posle austrijske okupacije sišli iz Jaklja-okrug užički, njih je danas 11 kuća i slave Jovanjdan.
Noviji doseljenici:
-Miloševići, rodonačelnik njihov je prešao iz pograničnog sela Carine i došao ženi na imanje, slave Aranđelovdan.
-Živanići su iz istog sela odakle i Milošević i istim povodom se doselio u ovo selo, slave Jovanjdan.
-Stojkovići su iz susedne Vragočanice, predak došao ženi na imanje, slave Đurđevdan.
-Isailovići su takođe iz susedne Vragočanice, naselili se na svoje imanje, slave Đurđevdan.
U selu je 92 kuće od 11 porodica.
Zanimanje stanovništva.
Stanorečani se zanimaju svima privrednim radnjama, kojima i susedni seljaci. Glavna su zanimanja zemljoradnja i voćarstvo. Zemlja im nije u stanju da podmiri sve životne potrebe u namirnicama, s toga su prinuđeni silaziti u donja obnička i kolubarska sela i tamo kupovati zemlje ili uzimati pod zakup, pa na njima zasejavati ono, što im njihova seoska zemlja nije u stanju da pruži. Bolja zemlja i lakši saobraćaj s kućom i imanjem nagoni ih, kao i susedne Vragočane, da se sele u ravnija kolubarska i tamnavska sela i da tamo i ostaju, i to biva gotovo svake godine. Da im nije voća, koje osobito dobro uspeva i rađa, kao i dosta stoke, koje svaki drži u većoj meri, naročito sitnije stoke, još bi se više iseljavali iz ovog mesta i raseljavali po ravnijim selima, inače dosta ih ostaje u svom selu. Zanatima se odaju, izučavaju ih, pa ih ili rade stalno, kao jedan od Rakovića, ili prema potrebi. Zanatlijama je zanat sporedno zanimanje, a glavnije zemljoradnja i voćarstvo.
Pojedinosti o selu.
Stanina Reka je sastavni deo Suvodanjska opštine u Srezu podgorskom. Sudnica je u Stavama kao i škola a crkva u Pustinji. Groblje je podeljeno na dva kraja.
Seoska je preslava Spasovdan.
Cigani-Romi.
Na zapadnom kraju sela, na Ivi, nalazi se cigansko naselje ovog sela od dve kuće muhamedanskih Cigana, koji su ovde od pre 50 godina stalno nsatanjeni. Cigani žive po kućama, imaju svoje nepokretnosti, zanimaju se sviračinom, kovačkim zanatom i skitanjem po drugim selima; zemlju ne rade. Cigani govore srpski i turski, a ovde su prešli iz Osata u Bosni, a po Azbukovici imaju svojih srodnika.
IZVOR: Ljubomir Pavlović, “Kolubara i Podgorina”. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.
Komentari (0)