Poreklo prezimena, selo Krčmar (Mionica)

Poreklo stanovništva sela Krčmar, opština Mionica. Prema knjizi Ljubomira Ljube Pavlovića „Kolubara i Podgorina“, izdanje 1907. godine. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan. 

Položaj sela

-Krčmar je planinsko selo i leži neposredno pod severnim podnožjem Maljena, a na obema obalama Krčmarske Reke. Seoske kuće su uz Reku i to po padinama pojedinih maljenskih brda, spuštajući se do samog rečnog korita. Zemljište je brdovito, po sve strmo i šumovito. Na južnoj strani diže se odmah Maljen, a na saveru su visoka kvarcitna brda koja služe kao razvođe rečicu Bukovcu i Reci. Nad selom su ovi visovi Maljena: Blagilja, Orlovac, Bela Stena (Bijela Stijena), Pehar i Čubrica, a odatle iznad ovih: Kraljev Sto, Crni Vrh, Stražara i Golubac. Nad selom sa severne strane dižu se visovi: Biljezi, Rastova i Čubrica. Svi maljenski visovi su od serpentina, a njegove severne padine od sekundarnih krečnjaka.

Izvorima je selo vrlo bogato. Krčmarac ne zna šta je bunar i oskudica u vodi. Sa svih strana stiču se Reci mnogi potočići, koji nikada ne presušuju. Poznati izvori u selu su: Dobroš, Vrelo, Borijevac i Ledenice, Markovi Čanci na Peharu, Hajdučica na Čubrici i Savinac do Bačevaca. Od izvornih tekućih voda su: Manastirica, koja izvire na istočnoj strani sela pod najvišim vrhomm Maljena Kraljevim Stolom i teče vodopadom i brzacima sve na sever do stava sa Rekom, kada okrene na istok koz Osečenicu; Reka, kojoj je glava u Markovim Čancima pod Peharom i ispod Bijele Stijene, teče na istok do sastava sa Manastiricom kad izgubi svoje ime. Ispod Stražare, između Pehara i Golupca silazi na zapadnu stranu plahovita i najveća reka ovo sela, Crna Reka. Ispod Pehara sa zapadne strane, upravo ispod onog mesta, gde se sastaju Čubrica i Pehar, ispod presedline Hajdučkog Groba, silazi poveća plahovita rečica Kozlica, koja ide na zapad i blizu Savinca pada u Crnu Reku. Ispod Golupca, sa zapadne strane, silazi Bukovska Reka i sastaje se po dnu Lastre sa Crnom Rekom, te grade veću Bukovsku reku. Ispod Golupca sa istočne strane izvire na nekoliko mesta ovog najprostranijeg maljenskog visa reka Kamenica, koja se tekući na istok probija ispod Kraljevog Stola i pada posle podužeg toka u Zapadnu Moravu.

Zemlje i šume

-Krčmar je prostranstvom zemljišta najbogatije selo u okrugu valjevskom. Sav se Maljen, koliko je ovde pomenut, smatra kao njegova svojina*.

*U jednoj presudi kneza Miloša od 1837. godine ustupaju se Krčmaru svi maljenski visovi sa tačnim granicama celog atara. Presuda se i danas nalazi kod seljaka, ali je državne vlasti spore.

Glavne ziratne zemlje su oko kuća i reke. Na ovom zemljištu su i kuće i voćnjaci i seje se sve što je potrebno za kuću. Zemljište je navodnjeno, nanosno i dosta rodno, osobito kada se uredno natire.

Glavno imanje sela Krčmara je na Maljenu, poznato pod imenom Divčibare. Divčibare su planinsko polje između Kraljevog Stola, Crnog Vrha i Golupvca i kroz sredinu njihovu teče i navodnjava ih reka Kamenica. Stražara deli ovu visoravan na dva dela: prave Divčibare do Golupca i Pitomine do Kraljevog Stola. Divčibare se protežu u dužinu od 7 kilometara a u širinu 2-3 kilometra, a sve su suvati i livadde, bez i jedne jedine stope oranice. Pitomina i pola Divčibara svojina su sela Krčmara, a druga polovina je svojina susednih užičkih sela. Divčibarski suvati ravnaju se zlatiborskim, a livade dolaze u red najboljih livada u ovoj oblasti. Na njima je sitna sočna i vrlo oštra trava i osobto dobro goji stoku. Divčibare i Pitomine izdeljene su među seljake i svaki seljak ima svoj deo livada i suvata, koji je najbolji po Golupcu. Šume je po Divčibarama posve malo, a to su većinom pojedinačni zabrani.

Šumom je Krčmar najbogatije selo u ovoj oblasti. Svi maljenski visovi su pokriveni najbogatijom šumom, koje ima od lisnatog drveta i četinarske. Šume od lisnatog drveta su po selu i padinama maljenskih visova iznad sela, a četinarske po plećima svih visova pa i onih daljih od sela. Najlepše četinarske šume su po Peharu, Stražari, Kraljevom Stolu i padinama Golupca. Od četinara rastu obe vrste bora, jela, smrča a po selu i smreka, a od šuma lisnatog drveta rastu sve poznate vrste, samo što su protkane; mačjom leskom, kalinom, belim klenom, javorom, brezom, šumskim drvećem, vrlo retkim u obema oblastima (Kolubara i Podgorina).

Osim Divčibara i po njima pojedinačnih zabrana, sav je Maljen seoska zajednica, a po Čubrici i onom delu Maljena, koji se spušta u selo, a po više mesta, ima i porodičnih i džematskih zajednica. Na Čubrici se znaju: Todorčevići, Jankovići i Bandulske zajednice, a ispod Pehara Abdulske i Ćekovića zajednice.

Tip sela

-Krčmar je selo razbijenog tipa. Kuće su grupisane oko izvora i dolina njihovih potoka , nisu dalje jedna od druge 20-30 metara. Džematske su grupe udaljene po 200 metara.

Ispod Bijele Stijene, oko izvora Dobroša, je džemat Dobroš i u njemu: Radovanovići, Nedeljkovići, Teodsijevići, Grujovići (Milićevići) i Krstivojevići.

Ispod ovih su Abdule: Abdulići (Markovići), Pantovići, Marinkovići i Jankovići.

Ispod Abdula, dalje niz Reku su Ćekovići: Ćekovići (Markovići) i Markovići (Jevtovići).

Do Ćekovića su Zelenovići: Mitrovići i Andrići.

Prema Abdulama na levoj strani Reke su Bandule (Cvetkovići) i ispod njih niz reku: Todorčevići, Mrdići, Petrići i Paraminci.

Po dnu sela, sa desne strane reke, u blizini crkve su Simovići.

U Krčmaru je negde bio zadružni život na glasu, ali i danas ima povećih zadruga u selu: Radovanovići, Jankovići, Markovići, Bandulski i dr.

Podaci o selu

-Krčmar je po haračkim tefterrima iz 1818. godine imao 25 domova sa 26 poreskih i 71 haračkih lica.

Po popisu:

-1866. godine – 39 domova i 329 stanovnika.

-1874. godine – 40 domova i 391 stanovnika.

-1884. godine – 52 doma i 426 stanovnika.

-1890. godine – 67 domova i 451 stanovnika.

-1895. godine – 71 dom i 494 stanovnika.

-1900. godine – 80 domova i 507 stanovnika.

Godišnji priraštaj stanovništva od 1866. godine je 5,35 a procentni 1,24%.

Ime selu

-Za ime Krčmar vezana je ova narodna priča, koju zna ne samo svaki seljak iz sela, nego mnogi iz okoline. Priča se da je pod Dobrošem, u samoj Reci, bila nekad neka velika putnička krčma (mehana), koju je držala Krčmarica Mara, ona što se peva u narodnim pesmama. Zbog toga je selo naseljeno oko ove krčme i dobilo ime Krčmar.

Imena džematska seu imena porodična, upravo stara prezimenska.

Starine u selu

-Ni u jednom selu ove oblasti nema više starih znamenitosti kao ovde.

1. Na Bijeloj Stijeni i danas se vrlo dobro raspoznaju zaostaci stare srpske tvrđave Bijela Stijena, koja se pominje u našim letopisima iz 15. veka. Od starog grada, koji je Mahmud paša razrušio 1458. godine i dans su vrlo dobro očuvana platna, jedna kula i na njoj kamena kapija.

2 Ispod grada, niz Reku, na mestu gde u nju utiče jedan potok sa Čubrice, i danas se raspoznaju zidovi i suhomeđine nekadašnjeg gradića Bijela Stijena. Po njivama i danas se izoravaju ostaci od sudova, starog oružja, alata i kamena, a malo podalje uz brdo je i staro gradsko groblje, samo je šteta što je sa malo spomenika, gde i ono što ima, bez natpisa je*.

*U M. Đ. Milićevića („Kneževina Srbija“) zapisano je da je grad Bela Stena bio u Šušeoci nad Kolubarom i da je tu bila odsudna bitka između Dušana i madžarskog kralja Ludviga. Nigde nikakvih gradskih zidina nema u Šušeoci, niti bi se mogle postrojiti, počem se Bela Stena, nigde ni traga od kakvog gradskog naselja, već sve što ima, zidine su stare crkve i starog groblja, koje je bilo odmah iznad nje.

3. Za bitku između Dušana i Madžara u ovom kraju priča se ovo: Dušan je s vojskom došao na Maljen i tu zaostao, a vojsku poslao niz planinu da ide pred Madžare. Car, veli priča, za svo vreme, dokle mu nisu stigli glasovi o dobivenoj pobedi, zadržao se na Kraljevom Stolu, koji je po njemu i dobio ime, a kad je dobio izveštaj o ishodu bitke, onda je sišao na Belu Stenu i tu sačekao vojsku, pregledao je i pošto se odmorio, vratio se u Prizren.

4. Kroz ovo selo prolazio je odavno stari put, koji je spajao posavske oblasti sa Pomoravljem. Njim se od Sremske Mitrovice, Šapca i Valjeva išlo za Čačak, Kruševac i dalje. Ovo je sve do 1840. godine bio jedini put za Požegu i Užice, od tada je napušten, kad je prosečen novi put niz Lastru i preko Bukova. Na ovom putu pod planinom i danas će svaki Krčmarac upozoriti putnika na zidine doma Krčmarice Mare, koje su može biti iz poznijeg doba.

5. Po dnu sela je stara crkva, koja je pod visom Orlovcem. Za zidanje crkve narod je vezao ovu priču. U ovom selu često se zadržavao Kraljević Marko, gde su kao uspomena na njega ostali Markovi Čanci na Peharu, za koji se priča, da ih je Markov Šarac iskopao svojim nogama, kad mu se gospodar žedan vode nije mogao napiti, jer se voda nije imala gde zadržati. U selu jedanput zanoći u krčmi Krčmarice Mare, Markov brat Andrija i kad se opio, Mara nagovori neke ljude da ga ubiju. Čuo Marko da mu je brat poginuo, pa dođe u Krčmar, Maru ubije i sve što je njeno rasturi i rasproda i otide turskom caru i od njega dobije ferman da zida crkvu. Čim je dobio ferman došao je u selo i na mestu, gde je ranije ukopao svoga brata Andriju, sazida crkvu, tako da je sam sobom doneo sav materijal, pošto u ovoj pustinji, onda nije bilo žive duše. Narod priča da je i danas grob Andrijin u sarkofagu u desnom zidu*.

*Starac Jovica Bošnjaković iz Golupca, koji mi je dao mnoge, odlične i pouzdane podatke o više sela iz svoje okoline i o više porodica iz tih sela, pričao mi je, piše Ljuba Pavlović, da je njegov otac, opravljajući crkvu posle paljevine s protom Stevanom, video svojim očima uzidan sarkofag Andrije, brata Kraljević Marka i da su ga iznova uzidali, pošto je prethodno prota održao parastos.

Crkva je mala i doziđivana; sva je od kamena i iznutra živopisana, nekoliko puta paljena i napuštana, a poslednji put je podigao i obnovio prota Srevan Grbović, koji je bio paroh ove crkve, koji je umro 1802. godine.

Kad je ova crkva postala svetovnom crkvom niko ne pamti, a da je bio manastir očuvalo se u pričama i u tradicijama pojedinih porodica*.

*Po pričanju Jovičinu neki seljaci Užičani prevedu 20-30 naoružanih Turaka preko Maljena crkvi i ovi čim dopadnu crkvi, poharaju je, zapale i kaluđere pobiju, te se od tada više niko nije smeo primiti da bude kaluđer, već je postala svetovna crkva i prvi pop je iz porodice Simović u Krčmaru.

Poreklo stanovništva i osnivanje sela

-Krčmar je staro naselje, za dokaz čega nam služi grad i one mnoge zidine, kao i njegova stara crkva. Već u početku 18. veka postoji ime ovog sela u spisku pograničnih sela ovog okruga, u kojima je austrijska vojna komanda imala hajdučke posade za čuvanje granica*. U tom spisku pominje se Kirzmar (Krčmar) sa 6 hajdučkih kuća i 3 časa daleko od Valjeva. Kod starijih seljaka ovog kraja očuvana je snažna uspomena da je u to doba bilo malo kuća, da su se mnoge porodice zbog trenutnih nameta i rđavih činovnika iselile u susedni užički okrug**.

*Na visu Stražari, između Pitomina i Divčibara, bila je pogranična karaula, u kojoj je sedela pogranična posada „kad je Švaba ovom zemljom ovladao“, kako pričaju stariji ljudi ovog kraja.

**Čiča Jovica iz Golupca priča da se njegov ded u to doba sklonio u planinu i prešao u užički okrug, te da bi izbegao preterane namete, što „vele nismo davali prije ni turskijem zulumćarima. Pričao mi je, veli đed, kojeg sam zapamtio, da u Prijezdiću nije gotovo niko hteo ostati u selu, svaki je radije izbjegao namet i obijest onijeh bijednih činovnika nego podlegao“. Čiča Jovičin ded rodio se u Prijezdiću, pa se odatle, pred smrt, preselio u Golubac.

Nikakvih starih porodica u ovom selu nema, za koje bi se moglo reći da su od starine u ovm selu. Za njih se priča da su se sve odselile, a i da su ih mnoge Turci utamanili kad su grad rušili i palili.

-Todorčevići (Mrdići): Za najstariju porodicu u selu smatra se porodica Todorčević ili bolje reći Mrdići, jer je ovo starije prezime. Teodorac je uskočio odmah preko granice u Srbiji uz sela Rutoša i s toga se cela ova porodica zove i uskočka („Uskočani“). Mrdići su se raseljavali i po ovoj oblasti, slave Aranđelovdan.

-Limci: Kad se Todorac doselio u ovo selo u drugoj polovini 17. veka i Grujo Limac iz Dušmanića u Polimlju i naselio se, gde i danas postoji njegova kuća, kod izvora Dobroša. Njegovi potomci su današnji Limci: Radovanovići, Krstivojevići, Todosijevići, Grujovići i Nedeljkovići, svi slave Lučindan.

-Simovići: Malo posle Todorca doselio je ondašnji kaluđer današnje Simoviće, kao svoje srodnike iz Rovaca u Nikšićkoj Župi i naselio ih pored sebe, na crkvenom zemljištu, slave Lučindan.

-Abdula: Pred Kočinu Krajinu doselio se stari Abdula iz Pogane u nikšićkim Rudinama. Od Abdula su današnji Markovići, Pantelići, Marinkovići i Jankovići, slave Lučindan.

-Bandule (Cvetkovići) su ispod Pirlitora u Hercegovini, doselio se matori Bandula sa Abdulom zajedno, slave Đurđevdan.

-Ćekovići su doseljeni iz Kosjerrića-okrug užički, doseljeni kao sluge posle Drugog ustanka, od njih potiču i Jevtovići, slave Jovanjdan.

-Zelenovići su iz Galovića-okruga užičkog, doseljeni kad i gornji a od njih potiču Mitrovići i Andrići, slave Jovanjdan.

-Petrići, doselili se posle Drugog ustanka iz Starog Vlaha, slave Nikoljdan.

-Paramunci su iz Paramuna – okruga užičkog, ne kaže se kada, slave Nikoljdan.

U Krčmaru ima 87 kuća i devet porodica.

Zanimanje stanovništva

-Krčmarci se zanimaju svima privrednim radnjama, kojim i ostali seljaci iz ove oblasti. Sva privredna zanimanja kod Krčmaraca su sporedna, ali najglavnije zanimanje svakog Krčmarca je sečenje građe i izvoženje. Svaki se poglavito zanima preradom drveta, tako prodaju dugu, japiju, luč, gotova drva ili se gode da izrađuju ovo i po tuđim zabranima. Malo ih je što se zanimaju stočarstvom i nekadašnje krčmarske ovce i goveda danas se u pričama pominju. Ko ima dosta stoke, s njome se celo leto provodi u Divčibarama i pred samu jesen spušta, ali to još mogu samo zadružne kuće da održavaju. Šteta što je ova privredna grana napuštena, te će morati nagnati Krčmarce da se raseljavaju, jer im zemljište bez stoke neće moćo donositi nikakvog ploda.

Kako svaki Krčmarac ume dobro da prerađuje drvo, s toga se lako odaju izučavanju raznolikih zanata i zatim spuštaju izvan sela radi svog zanata, gde ga je potreba nagnala. Za danas se nerado sele iz svog mesta.

Pojedinosti sela

-Krčmar je sastavni deo Krčmarske opštine u Srezu Kolubarskom. Sudnica nije u selu, već u susednom Bukovcu, a škola i crkva su jedno pored drugog. Groblje je u sredini sela. Preslava je drugi dan Vaskrsa.

IZVOR: Ljubomir Pavlović, “Kolubara i Podgorina”. Priredio saradnik portala Poreklo Milodan.